نمازجمعه در آیات و روایات

سوره مبارکه جمعه آیه 9

ای کسانی که ایمان آورده‏ ایدهر گاه شما را برای نماز روز جمعه بخوانند فی الحال به ذکر خدا بشتابید و کسب و تجارت را رها کنید که این (نماز جمعه، از هر تجارت سودمندی) اگر بدانید برای شما بهتر خواهد بود.

 

1. نماز جمعه، حج فقراء

 

عن ابیعبد الله علیه السلام قال:
جآء اعرابی الی النبی صلی الله علیه و آله و سلم … فقال یا رسول الله انی تهیات الی الحج کذا و کذا مرة فما قدر لی فقال:
علیک بالجمعة فانها حج المساکین.

امام صادق علیه السلام فرمود:

بادیه نشینی بحضور پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم رسید و عرضه داشت: چندین بار آماده سفر حج‏شده‏ام اما توفیق نیافتم، حضرت فرمود: نماز جمعه را دریاب که حج تهی دستان است.
 وسائل الشیعه، ج 5، ص 5

 

2. حج و عمره در هر جمعه

 

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:
ان لکم فی کل جمعة حجة و عمرة فالحجة الهجیرة للجمعة‏و العمرة انتظار العصر بعد الجمعة.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
هر روز جمعه برای شما ثواب یک حج و یک عمره است، حج‏شما شتاب و مبادرت به نماز جمعه و عمره شما انتظار اقامه نماز عصر پس از نماز جمعه است.
 کنز العمال/ج 7/ ص 737/ حدیث 21173

          

3. شتاب شایسته

 

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:
ثلاث لو یعلم الناس ما فیهن لرکضوا الابل فی طلبهن:
الاذان و الصف الاول و الغدو الی الجمعة.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
اگر مردم می‏دانستند در اذان گفتن و صف اول جماعت ایستادن و صبحگاهان به نماز جمعه شتافتن چه سودهایی نهفته است، بر پشت کوهان شترها سوار شده به جستجوی آن می‏پرداختند.
 وسائل الشیعه/ ج 5/ ص 3

 

4. گامهای نسوز

 

قال الصادق علیه السلام:
ما من قدم سعت الی الجمعة الا حرم الله جسدها علی النار.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هیچ قدمی نیست که در راه نماز جمعه برداشته شود مگر آنکه خدا بدن آن را بر آتش حرام می‏سازد.
 وسائل الشیعه/ ج 5/ ص 3

 

5. نماز جمعه ملاک قرب به خدا

 

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:
یجلس الناس من الله یوم القیامة علی قدر رواحهم الی الجمعات الاول و الثانی و الثالث.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
نزدیکی مردم با خداوند در روز قیامت‏به مقدار رفتن آنها به نماز جمعه به ترتیب نفر اول و دوم و سوم است.
 مستدرک الوسائل/ ج 6/ص 39

 

6. نماز جمعه بیمه بهشت

 

قال امیرالمؤمنین علیه السلام:
ضمنت لستة علی الله الجنة، منهم رجل خرج الی الجمعة فمات فله الجنة.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:
در محضر خداوند برای شش گروه ضمانت‏بهشت نموده‏ام، یکی از آنان کسی است که به قصد نماز جمعه از منزل خارج شده و در آن حال مرگ او فرا رسیده است.
 وسائل الشیعه/ ج 5/ ص 11

 

7. مسافر و نماز جمعه

عن الصادق علیه السلام انه قال:
ایما مسافر صلی الجمعة رغبة فیها و حبالها اعطاه الله عز و جل اجر ماة جمعة للمقیم.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هر مسافری که به خاطر رغبت و علاقه خودش در نماز جمعه حاضر شود، خداوند او را پاداش صد نماز جمعه غیر مسافر عطا نماید.
 وسائل الشیعه/ج 5/ص 26

 

8. کوچکترین تجمع جمعه

 

عن زرارة قال: قلت لابی جعفر علیه السلام:
علی من تجب الجمعة؟ قال علیه السلام:
تجب علی سبعة نفر من المسلمین و لا جمعة لاقل من خمسة من المسلمین احدهم الامام.
امام باقر علیه السلام فرمود:
هر گاه هفت نفر جمع شدند نماز جمعه واجب می‏شود و این نماز با کمتر از پنج نفر- که یکی از آنها پیش نماز است – برپا نمی‏شود.
 وسائل الشیعه/ ج 5/ ص 8

 

9. کیفر ترک نماز جمعه

 

و قال النبی صلی الله علیه و آله و سلم فی خطبة طویلة نقلها المخالف و المؤالف:
ان الله فرض علیکم الجمعة فمن ترکها فی حیاتی او بعد موتی استخفافا بها او جحودا لها فلا جمع الله شمله و لا بارک له فی امره. الا و لا صلاة له الا و لا زکاة له الا و لا حج له الا و لا صوم له الا و لا بر له حتی یتوب.
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم ضمن خطبه‏ای طولانی که سنی و شیعه آنرا نقل نموده‏اند فرمود:
خداوند نماز جمعه را بر شما واجب فرموده است، هر کس در حیات و یا در ممات من بخاطر سبک شماری و یا انکار، آنرا ترک نماید خداوند کار او بسامان نکند و بر زندگی او برکت ندهد. آگاه باشید نماز او، زکات او، حج او و روزه و اعمال خیر او مقبول نیست مگر اینکه توبه کند.
 وسائل الشیعه/ج 5/ ص 7

 

10. ترک نماز جمعه مایه غفلت

 

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:
لینتهین اقوام عن ودعهم الجمعات او لیختمن الله علی قلوبهم ثم لیکونن من الغافلین.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
بعضی از گروهها از ترک نماز جمعه بپرهیزند، در غیر این صورت بر دلهای آنان مهر نفاق زده خواهد شد. آنگاه در صف غافلین در خواهند آمد.
 کنز العمال/ ج 7/ ص 727/حدیث 21134

 

11. نابودی جامعه در ترک نماز جمعه

 

قال علی علیه السلام:
ثلاثة ان انتم خالفتم فیهن ائمتکم هلکتم جمعتکم و جهاد عدوکم و مناسککم.
حضرت علی علیه السلام فرمود:
اگر با رهبران و پیشوایانتان در سه چیز مخالفت کنید هلاک می‏شوید: نماز جمعه و جهاد با دشمن و مناسک حج.
 مستدرک الوسائل/ج 6/ص 7

 

12. منافق شناسی

 

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:
من ترک ثلاث جمعات من غیر عذر کتب من المنافقین.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
هر کسی سه نماز جمعه – پی در پی-را بدون عذر ترک نماید در ردیف منافقین ثبت‏خواهد شد.
 کنز العمال/ج 7/ص 729/حدیث 21135

 

13. کار در وقت نماز جمعه

 

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:
من استاجر اجیرا فلا یحبسه عن الجمعة فیاثم.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
هر کس کارگری را بکار بگمارد، چنانچه او را از نماز جمعه منع کند، گناه نموده است.
 مستدرک الوسائل/ج 6/ص 7

 

14. نماز جمعه زندانیان

 

عن ابی عبدالله علیه السلام قال:
ان علی الامام ان یخرج المحبسین فی الدین یوم الجمعة الی الجمعة و یوم العید الی العید و یرسل معهم فاذا قضوا الصلاة ردهم الی السجن.
امام صادق علیه السلام فرمود:
امام(حاکم اسلامی) باید زندانیان مسلمان را که بخاطر بدهی خود به زندان افتاده‏اند به نماز جمعه و نماز عید حاضر نماید و پس از اقامه نماز آنانرا به زندان برگرداند.
 وسائل الشیعه/ج 5/ص 36

 

15. آمادگی برای نماز جمعه

 

عن ابی جعفر علیه السلام قال:
و الله لقد بلغنی ان اصحاب النبی صلی الله علیه و آله و سلم کانوا یتجهزون للجمعة یوم الخمیس لانه یوم مضیق علی المسلمین.
امام باقر علیه السلام فرمود:
بخدا قسم شنیده‏ام که یاران پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و سلم از روز پنجشنبه خود را برای نماز جمعه آماده می‏نمودند چون روز جمعه برای مسلمانان فشرده است-فرصت و امکانات کم است.
 وسائل الشیعه/ج 5ص 46

 

16. ادب و آداب نماز جمعه

 

قال ابو عبدالله علیه السلام:
لیتزین احدکم یوم الجمعة یغتسل و یتطیب و یسرح لحیته و یلبس انظف ثیابه و لیتهیا للجمعة و لیکن علیه فی ذلک الیوم السکینة و الوقار
امام صادق علیه السلام فرمود:
یکایک شما باید در روز جمعه خود را بیاراید، غسل کند، عطر بزند و ریش و موهای خود را شانه نماید و پاکیزه‏ترین لباسهای خود را بپوشد و برای نماز جمعه آماده شود و البته باید آرامش و وقار در رفتار او نمایان باشد.
 فروع کافی/ج 3/ص 417

 

17. فرشتگان ماموران ثبت

 

عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم انه قال:
اذا کان یوم الجمعة کان علی کل باب من ابواب المسجد ملآئکة یکتبون الاول فالاول فاذا جلس الامام طووا الصحف و جاؤوا یستمعون الذکر.
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود:
وقتی روز جمعه فرا می‏رسد بر هر دری از درهای مسجد فرشتگانی نشسته‏اند و نام مردم را به ترتیب ورود، اول و دوم و سوم… می‏نویسند تا آنگاه که امام جمعه در جایگاه خود قرار گرفت پرونده‏ها را پیچیده و برای شنیدن ذکر (خطبه‏ها) می‏نشینند.
 مستدرک الوسائل/ج 6/ص 38.

 

18. سلام بر نمازگزاران جمعه

 

قال علی علیه السلام:
من السنة اذا صعد الامام المنبر ان یسلم اذا استقبل الناس.
امام علی علیه السلام فرمود:
یکی از سنن اسلامی این است که وقتی امام جمعه در جایگاه خطبه قرار گرفت‏به مردم سلام کند.
 وسائل الشیعه/ج 5/ص 43.

 

19. پایگاه سیاسی اخلاقی نظام

 

عن الرضا علیه السلام قال:
انما جعلت الخطبة یوم الجمعة لان الجمعة مشهد عام فاراد ان یکون للامیر سبب الی موعظتهم و ترغیبهم فی الطاعة و ترهیبهم من المعصیة و توقیفهم علی ما اراد من مصلحة دینهم و دنیاهم و یخبرهم بما ورد علیهم من الافاق-و- من الاهوال التی لهم فیها المضرة و المنفعة.
امام رضا علیه السلام فرمود:
انگیزه خواندن خطبه در نماز جمعه آن است که: چون جمعه روز حضور عمومی است. اسلام خواسته تا فرماندار-نماینده دولت اسلامی-وسیله‏ای- تریبونی-داشته باشد برای موعظه مردم و تشویق آنان به اجرای قوانین و اطاعت از دستورات الهی و پرهیز از نافرمانی- قانون شکنی- و معصیت و همچنین بتواند از این طریق مردم را در جریان برنامه‏ها و تصمیمات متخذه مربوط به دین و دنیای آنان قرار دهد و از آنچه در جهان می‏گذرد- و به نحوی با حیات مسلمین ارتباط دارد -و از حوادث و پیش‏آمدهایی که ضرر یا منفعتی- تاثیر مثبت‏یا منفی- برای آنها دارد آنان را مطلع نماید.
 وسائل الشیعه/ ج 5/ ص 40

 

20. سکوت به هنگام خطبه

 

عن ابی عبدالله علیه السلام قال:
اذا خطب الامام یوم الجمعة فلا ینبغی لاحد ان یتکلم حتی یفرغ الامام من خطبته.
امام صادق علیه السلام فرمود:
به هنگام خطبه امام جمعه سزاوار نیست کسی سخن بگوید تا آنگاه که امام از خطبه فارغ گردد.
 وسائل الشیعه/ج 5/ص 29

 

21. دو رکعت‏ خطابه

 

عن ابی عبد الله علیه السلام فی حدیث قال:
انما جعلت الجمعة رکعتین من اجل الخطبتین فهی صلاة حتی ینزل الامام.
امام صادق علیه السلام فرمود:
نماز جمعه به خاطر دو خطبه‏ای که دارد دو رکعت‏شده است. پس از آن دو خطبه در واقع دو رکعت از نماز است- و مردم به هنگام شنیدن خطبه در حال نمازند- تا امام از جایگاه فرود آید.
 وسائل الشیعه/ج 5/ص 15

 

22. نماز جمعه و اجابت دعا

 

عن ابی عبدالله علیه السلام قال:
الساعة التی تستجاب فیها الدعآء یوم الجمعة مابین فراغ الامام من الخطبة الی ان یستوی الناس فی الصفوف و ساعة اخری من اخر النهار الی غروب الشمس.
امام صادق علیه السلام فرمود:
ساعتهایی از روز جمعه که دعا مستجاب می‏شود:
ساعتهایی از روز جمعه که دعا مستجاب می‏شود: فاصله بین فراغت امام از خطبه تا تنظیم صفوف -آغاز نماز- و آخرین ساعات روز جمعه تا غروب آفتاب است‏ وسائل الشیعه/ج 5/ص 46

 

 

 

جايگاه و فسلفه نماز جمعه در آیات

 1- نماز جمعه :
ياايهاالذين امنوا اذا نودى للصلوة من يوم الجمعة فاسعوا الى ذكرالله و ذروا البيع ذلكم خيرلكم ان كنتم تعلمون
اى كسانى كه ايمان آورده ايد !هرگاه شما را براى نماز و روز جمعه بخوانند فى الحال به ذكر خدا بشتابيد و كسب و تجارت را رها كنيد كه اين نمازجمعه از هر تجارت سودمندى اگر بدانيد براى شما بهتر خواهد بود. (سوره جمعه ، آيه 9).

 

 2- طلب روزى بعد از نماز جمعه
فاذا قضيت الصلوة فانتشروا فى الارض و ابتغوا من فضل الله و اذكروا الله كثيرا لعلكم تفلحون
و هنگامى كه نماز پايان گرفت ، شما آزاديد در زمين پراكنده شويد و از فضل الهى طلب كنيد و خدا را بسيار ياد نماييد تا رستگار شويد. (سوره جمعه ، آيه 10).

 

3- خطبه نماز جمعه پيامبر -صلى الله عليه وآله –
واذا راو تجارة او لهوا انفضوا اليها و تركوك قائما قل ما عند الله خير من اللهو و من التجارة و الله خيرالرازقين
هنگامى كه تجارت و سرگرمى و يالهوى را ببينند، پراكنده خواهند شد وبه سوى آن مى روند و تو را ايستاده به حال خود رها مى كنند، بگو آنچه نزد خدا است بهتر از لهو و تجارت است و خداوند بهترين روزى دهندگان است . (سوره جمعه ، آيه 11).

 


جايگاه و فسلفه نماز جمعه در احادیث

 

 1207 – نماز جمعه ، حج فقرا
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله – الجمعة حج المساكين/
نماز جمعه حج فقرا است . (كنزالعمال ج 7، ص 707، ح 21031).

 

علت نامگذارى جمعه
قال الباقر – عليه السلام –ان الله – عزوجل – جمع فيها خلقه لولاية محمد و وصية فى الميثاق فسماه يوم الجمعة لجمعه فيه خلقه
/ خداوند در آن روز خلق خود را جهت گرفتن پيمان براى ولايت حضرت محمد (ص ) و وصى اش على (ع ) جمع نمود و سپس به خاطر گرد آمدن مخلوقاتش در آن روز آن را جمعه نامگذارى كرد.(اصول كافى ، ج 3، ص 415 مستدرك الوسائل ، ج 6 ص 59).

وجوب نماز جمعه
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –رواح الجمعة واجب على كل محتلم
/ برهر مكلف رفتن به نماز جمعه واجب است . (كنز العمال ، ج 7، ص 725، ح 21119).

بهترين روزها
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –ان من افضل ايامكم يوم الجمعة
/ همانا از بهترين روزهاى شما روز جمعه مى باشد. (كنزالعمال ، ج 7، ص 708، ح 21037).

انتخاب روز جمعه
قال ابوعدالله – عليه السلام –ان النار اختار من كل شى ء شيئا فاختار من الايام يوم الجمعة
/ خداوند از ميان هر نوع از موجودات فردى ، را (به عنوان بهترين فرد) برگزيده و از ميان روزها، جمعه را انتخاب نمود. (كافى ، ج 3 ص 413).

 شنيدن اذان نماز جمعه :
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله -الجمعة على من سمع النداء / كسى كه نداى اذان نماز جمعه را بشنود نماز جمعه بر او واجب است . (كنزالعمال ، ج 7، ص 723، ح 21100).

 بزرگداشت روز جمعه
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –اطرفوا اهاليكم فى كل يوم جمعة بشى ء من الفاكهة حتى يفرحوا بالجمعة
/ روز جمعه براى خانواده خود ميوه تازه بخريد، جمعه را گرامى دارند. (مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 61).

 اذان در روز جمعه
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –اذا اذن المؤ ذن يوم الجمعة حرم العمل
/ چون مؤ ذن روز جمعه اذان گويد، كار حرام گردد. (كنزالعمال ، ج 7، ص 723، 1211).

امام جمعه و عمامه
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –ان الله تعالى و ملائكته يصلون على اصحاب العمائم يوم الجمعة
/ خداوند و ملائكه بردارندگان عمامه در روز جمعه درود مى فرستد. (كنزالعمال ، ج 7، ص 735، ح 21166).

نماز جمعه ، حج فقيران
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –حج فقراء امتى الجمعة
/ نماز جمعه حج فقيران امت من است . (كنزالعمال ، ج 7، ص 716، ح 21068).

 فضيلت ذكر در روز جمعه
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –تسبيحة يوم الجمعة افضل من الف تسبيحة فى غير يوم الجمعة
/ تسبيح و ذكر در روز جمعه ، بهتر از هزار تسبيح در غير آن مى باشد. (كنزالعمال ، ج 7، حديث 21057).

  فضيلت دو ركعت نماز در روز جمعه
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –ركعتان فى يوم الجمعة افضل من الف ركعة فى غير يوم الجمعة
/ دو ركعت نماز در روز جمعه ، بهتر از هزار ركعت نماز در غير روز جمعه است . (كنزالعمال ، ج 7، حديث 21057).

 آفت مخالفت با نماز جمعه
قال على – عليه السلام –ثلاثة ان كنتم خالفتهم فيهن ائمتكم هلكتم : جمعتكم و جهاد عدوكم و مناسككم
/ اگر در سه چيز با رهبران و پيشوايان خود مخالفت ورزيد، هلاك خواهيد شد:
1 – نماز جمعه
2 – جهاد با دشمن
3 – مناسك حج (مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 7).

مصادف با روز حساب
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله –يوم الجمعة فهو يوم يجمع الله فيه الاولين و الاخرين يوم الحساب
/ روز جمعه مصادف با روز حساب است كه خداوند در آن روز اولين و آخرين مخلوق خويش را گرد مى آورد. (مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 41).

دیدگاهتان را بنویسید